Berrotza / Berrueza

www.nazar1.blogspot.com

Euskal edo eusko  hitza hiztegietan begiratuz gero, hau edo antzerako zerbait aurkituko dugu: “Euskara izenak hitz elkarketan har dezakeen era”. Euskal idazleak, euskal liburuak, euskal liburutegiak, euskal gaiak... hots, euskararekin harreman daukaten hitzak dira.
 
Hortaz, euskal eta eusko terminoak Euskadin zein Nafarroan zein Iparraldean erabil daitezke; bada euskara Nafarroakoa, Euskadikoa eta Iparraldekoa baita.
 
Azkenaldi honetan, aitzitik, hizkuntza administratiboan eta batik bat, erakundeen izen ofizialetan euskal/eusko hitza gehienetan Euskadirako soilik gelditu da. Ez naiz luzatuko gehiegi honekin, adibide ugari baitira: Euskal Autonomia Erkidegoa, Eusko Jaurlaritza, Eusko Legebiltzarra, Lanbide Heziketako Euskal Kontseilua, Euskal Estatistika Ereakundea, Euskal Herriko Unibertsitatea, Kulturaren  Euskal Behatokia, Popular Vasco-Euskal Legebiltzar Taldea,  Popularra, Nekazaritza Ekologikoaren Euskal Kontseilua, Kultura Euskal Kontseilua, Kirolaren Euskal Kontseilua, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusia... Ezbairik gabe,  Nafarroako zein Iparraldeko zein Euskadiko erakunde publikoak izan zitekeen. Baina ez dago zalantzarik Euskadiko erakunde publikoak direla. Areago, hizkuntza administratiboan euskal/eusko terminoa ikusi bezain laster hitz horrek Euskadi esparrura esfortzurik egin gabe eramaten baikaitu. 
 
Zalantzatan ez gaude, hastapenetan euskal/eusko hitzaren erabilera Euskadirako soilik izanda ere,  batzuek  asmo onez egin zutela, denboraren poderioz Nafarroa, Iparralde eta Euskadi lurralde bat baino ez zela izango pentsatzen omen zutelako. Inozoak. Inondik ere,  garai horretan ere,  bazeuden hitz berezi hauek amu gisa erabili zituztenak. Ez da beharrezkoa gogoratzea zer garai gogorrak ziren eta zaila izango litzateke Euskadiko Unibertsitatea izendatzea adibidez, aurretik jakinda soilik Arabakoa, Gipuzkoakoa eta Biakaikoa izango zela;  askoz lasaiago eta errazago baitzen Euskal Herriko Unibertsitatea izendatzea, nahiz eta Euskadirako soilik izango zela jakin.
 
Baina akatsak ahaztu, baikor izan gaitezen, eta iragana alde batera utzita, joan gaitezen egungo egoerari heltzeko. Orain, pil-pilean  Euskadiko Liburutegi Nazionala, Euskal Liburutegi Nazionala, Euskal Herriko Liburutegi Nazionala, edo delakoa dago. Gutxienekoa izena da. Ea asmatzen dugun/duten mamian, izenean, funtzioetan eta batez ere lurraldetasunean. Ea Euskal Herri osorako erakunde kulturala sortzeko gai garen.  Eta ea egun iraganeko okerrak zuzen  bihurtzen dugun.   Triste baita, Sustapen Olinpikorako Euskal Batzordea irakurtzea eta ez jartzea zalantzan zein lurraldetako batzordea izango den. Euskal izanda, berdin izango litzatekeelako Nafarroakoa, Euskadikoa edo Iparraldekoa. Eta inork eta inoiz ez pentsatzea Euskal Herri osoko Olinpikorako Batzordea izango dela.
 
Antzerako zerbait gertatuko litzaiguke hamaika erakunderekin: Kirol Medikuntzaren Euskal Zentroa, Gazteriaren Euskal Behatokia, Soin Hezkuntzako Euskal Erakundea...
 
Euskal hitza “baskongadarako” erabiltzea zilegi bada ere, bada aipatutako erakunde guztiak euskal/eusko hitza barruan edukita Euskadiri ere badagokio, azkenaldi honetan erabiltzen den bezala euskal/eusko hitza Nafarroaren eta Iparraldearen kontra jartzea da. Eta erabileraren erabileraz Euskal Herrian horrela bada, zer esanik ez Euskal Herritik at.
 
Gutxitan ikusten da, berriz, Nafarroako edo iparraldeko erakundeetarako euskal hitza erabiltzea, nahiz eta euskal/eusko terminoa berdin erabil daiteke edozein euskal lurraldetan. Halaber,  eskertzekoak bezain salbuespenak dira hiru lurraldeetarako erabiltzen denean, hala nola Euskal Idazleen Elkartea (EIE), Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpretarien Elkartea (EIZIE), Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia, Eusko-folklore...
 Ebaristo Etxeberria Lakalle