Berrotza / Berrueza

Nazarko Jabier Atxa txirrindulariak joan zen astebukaeran Lizarrako PUYko igoera irabazi zuen, halkaber duela hiru aste Gipuzkoako XIV. klasikoan 8. sartu zen segundo batera.

Datorren urtean horrela jarraituz gero, Berrotzako Indurain daukagulakoan nago.

Bidenabar gogarazten dizuet ekainaren 1an Berrotza-Azedo kanpingo itzulia daukazue, ez galdu. Kirola egiteaz gain Nafarroako paisajeaz gozatu zaizuelako.

Bukatzeko, berria ezin pozgarriagoa, mutil bat jaio da, MARIO izenekoa, IBARROLATARRA. (bere amari, Ana Beleni Marioren argazkia eskatu dut, baina alferrik, argazkia lortuz gero agintzen dizuet jarriko dudala)

Memoriak airea hartu du Muesen

Izaskun Moiua Pinillos

1936ko irailaren 7an eraildako Ramon Pinillosen iloba

Duela 72 urte, 1936ko uztailaren 18an, estatu kolpe frankistaren egunean, gerora Nafarroako beste herri askotan errepikatu zen izua bizi izan zen Muesko herrian.

Herritarron harridura eta zintzotasuna baliatuz, etxeetako ateak jo eta hiru gizonezko eraman zituzten: Lucas Ortega, Ramon Pinillos eta Corpus bere anaia. Ramon nire aitona zen. 36 urte, emaztea, hiru seme eta hiru alaba zituen; txikienak sei hilabete zituen, eta handienak, 11 urte.

Hilabete eta erdi geroago, irailaren 7an, sufrimendu eta kartzela egun eta gau luzeen ostean, Oteitza herriko kanpoaldeko bide bazter batean hil zituzten, zitalki, Andosillako beste sei gazterekin batera.

Lizarrako espetxetik lotuta atera, eta San Kristobalgo gotorlekura eraman behar zituztela esan zieten; aldiz, beren bizitzek, beste 3.400 pertsonenak bezala, Nafarroako landetan aurkitu zuten amaiera. Beren gorpuzkinak apurtuta eta landa horietan barreiatuta geratu ziren.

Ramon nire aitonak eta bere kideek ez zuten guda fronterik ezagutu; ez zuten inongo guda zibiletan parte hartu. Exekutatu, fusilatu, eta bide bazter batean lurperatu zituzten.

Egun horretan, eta jarraian etorri ziren beste askotan, ahaztura eta isiltasun oihal beltzek estali zituzten Mues eta beste hainbat herri.

Gertatutakoa salatu zutenek, gertatutakoa txalotu zutenek, gertatutakoa eragozteko aukera izanda egin ez zutenek urte luzez zapaldu zuten nire amonak, Julia Monrealek, zapaltzen zuen lur gorri bera, giza biziraupenaren ekintzarik ausartenean bere eskuekin urratzen zuen lur gorri hura.

Minez eta bakardadez jositako malkoen artean, aire garbi bera arnastu zuten; gau luzez, izarrez beteriko zeru beraren azpian lo egin zuten.

Francisco Francoren diktadura osoan zehar, familiako kideak batzuen eta besteen oroimenak ehuntzen joan ginen, sarri isiltasunari gogor garrasi eginez; helburua Ramon zerbait gertuago izateko beharrezkoak genituen altxorrak sakontasunetatik berreskuratzea zen. Ahaleginak ahalegin, aitonaren aurkako salaketa eragin zuen UGT sindikatuaren txartela bera ere ez genuen eskuratu.

Ahaztura oihal bat erori zen bere bizitza gazteen gainean. Inork ez zuen haiei buruz hitz egiten. Inork ez zuen galdetzen nolakoa zen bizitza haiek gabe.

Demokrazia iritsi zen, baina elkartasuna, aitorpena, konplizitate keinuak... ez ziren iritsi. Iraganeko denborak, denbora hilak.

Baina historiaren liburu bizia ez da orrialde zuriekin idazten, eta, azkenik, joan den larunbatean, 2008ko maiatzaren 10ean, Memoriaren Parkea-ren orrialdea ausardiaz eta malkoz betetako hizkiekin bete zen Sartagudan.

Eraildako hiru lagunen izenak irribarre egiten dute bertan dagoen murrutik eta, larunbatean, lehen aldiz, ezezagunak ziren lagunen artean, beldurrik gabe, negar egin ahal izan genuen gure hildakoengatik, desgaraian eginiko doluaren errituak egin ahal izan genituen, guztia lorez estali eta beren alde topa egin ahal izan genuen.

Nire amak, Ramon eta Juliaren alaba zaharrenak, beste behin ere, handienaren handitasuna erakutsi zigun larunbatean: belztasuna gaindituz bizitzea; mendeku egarria gaindituz bizitzea; indarrak hartu eta aurrera egiteko bakarrik erortzen uztea; burua ongi altxatuta lantzea aske eta miragarri egiten gaituen giza duintasuna.

Sartagudan, Memoriaren Parkean, nire aitonaren ondorengoen hiru belaunaldik oroimenaren eta itxaropenaren oihala ireki genuen.

Ezagutzen ez dugun jende askoren ahalegin eta lan gogorrari esker egin ahal izan genuen; bakea eta elkar ulertzea eskaintzen digun leku kutuna zizelkatzeko ikertu, idatzi eta lan egin duen jende askoren ahaleginari esker. Gure esker onik zintzoena horiei guztiei.

Larunbatean, dena den, betetzeko zailak diren hutsuneak ere egon ziren. Pertsona asko ezin izan dira heldu; bidean geratzen joan dira, gure bihotzetan beti bidelagun izan ditugun arren. Beste batzuek egoteko aukera izan zuten; baina ez ziren etorri.

Esaten dutenez, 1936ko irailaren 7ko egunsentian, hiru uso zurik Aldapako Andre Mariatik aire hartu eta Mues gainetik hegan egin zuten justizia eta askatasun hegalak irekiz.

Ea orain, 72 urte geroago, jaiotzen ikusi zituen herriak zirraraz dar-dar egiterik duen goiz hauetako batean usoak berriz ere dotore aire hartzen ikustean

2008ko Berrotza- Azedoko Kanpingo II. BTTko ibilbidea.

Ekaineko 1ean izena eman daiteke edo aurretik egin daiteke inskripzioa: http://www.campingacedo.com/btt/

II Travesía BTT 2008: BERRUEZA-CAMPIN DE ACEDO.

 Camping Acedo patrocina la II Travesía de BTT Berrueza-Camping de Acedo.

Los 200 primeros preinscritos entrarán en un sorteo de:
- 15 estancias de un fin de semana (noche de sábado) en Bungalows, en las instalaciones del Camping Acedo, a disfrutar en los meses de Octubre a Noviembre de 2008.
- 50 guantes marca SPIUK, valorados en 15 € cada uno.

Aparece el año y el mes. Por ejemplo si pone (06-07) Eso quiere decir que es preciso pinchar en el año 2006 y en el més de julio.

A: Abereak – animales (06-05) / Alda Naiara (06-07) / Alfredo (05-11)/ Amigas – Cirila – Luisa (05-05) / Antepasados (05-06)  / Árboles (06-11) / Arkijas (08-02) / Armañanzas – Ballena (06-06) / Asarta- Luis Angel Antoñana (06-02) / Alta tensión (2008-04) / Aurelio (07-09)(07-10) / Aurelio – Despedida (07-10) / Azuelo (07-02)

B: Berriak (2006-12) / Berrotzako hizkuntza (05-08) / Berrozanos – Personajes (05-06)  / Berrotza-terminología (07-01) / Berrueza (07-07) / Berrueza – Excursión (05-10) / Bilbainicas (07-09)/ Blogak (05-11)/ Bodega – Mendaza (05-08)  / Buenos (07-04)

C: Cabredo (2008-02) / Cachorros (07-09)  / Calderete (07-02) / Cambios – Población (05-06) / Camping – Acedo (05-08) / Carbonero (2007-12) (2008-01) / Casas caídas (06-06)  / Caza (06-02)  / Ciclismo –Txirrindularitza (06-07)  / Cipriana (06-05) / Cosecha (07-07) / Costumbres (05-12) / Curas (06-03), (06-05)

D: Decepción (07-03 / Decidir (07-07)  / De todo un poco (06-04) / Diana (07-06) / Documentos – Nazar (06-07)

E: Elorrio ( 2007-12) / Elurra (2008-03) / Emigrantes (06-03) (07-01)  / Escobero (06-12) /Escritores – Berrueza (05-05) / Escritores  (05-06) / Estatuto Vasco (07-01) / Euskaldunak-naparrak (06-02) / Euskara (07-06) / Euskara – Berrueza (05-05) / Euskera – D eredua (06-04)/ Euskara – Lizarraldea (05-06) / Euskal Herria – Vaco (2008-02) / Euskera – Navarra (05-09) / Euskara – Berrotza (06-10) (06-11) / Euskara – Oker (06-11)  / Euskara – Ribera (06-07) / Euskara (2007-11) /

F: Felipe de Murieta (05-06) / Fidel (06-08)(2008-03)  / Fiestas – Nazar (05-08)(07-08) / Francisco de Javier (05-11)/ Francisco de Jabier (05-12) / Fuentes –iturriak (06-01)/ Futbolistas nazarenos (2007-11)

G: Gabino (05-07)(05-09)(05-10)(05-11)(07-09) (07-10)  / Garean (07-06)  / Gaztetxe Mirafuentes (2007-12) / Gitanos (06-09)

H: Habas (06-02) / Habla de la Berrueza – Salazar (05-07) / Habla de la Berrueza – Salazar (05-08)  / Hablar por no callar ( 2008-03) /Hamaika bat (06-03) (06-10) / Hausnarketa (2008-03) / Hauteskundeak (2008-03) / Hermoso de Mendoza (0-01)  / Hitz berezi batzuk (06-02)

I: Iglesia (07-04)  / Iguzquiza (07-02)  / Ikastolas (06-11)  / Indices (05-12) (06,05) / Internet-pueblos (06-03) / Invierno(06-12) / Invitación a colaboradores (05-12)  / Iruña-veleia (06-11)  / Itoitz (05-05) / Itxaso – Miguel (2008-04) /  Iturriaga(06-09) /

J: Jabón (06-09)  / Jaiak – Nazar (05-08)  / Jaime (07-09)  / Joar – Kodes (06-02)(07-02) / Joaregileak – artesanos de cencerros (05-09)/ Justa Remirez – Otiñano (05-04)  /

K: Kabrega (2007-11) (2007-12) / Kodes mendikatea (06-02)  / Kostalera elkartea (06-03) / Kostalera – Bi isuralde (05-06)  /

L: Labrador (07-08) / Lacalle (05-09) / Lanzamiento de hacha  (05-09)  / Leonor – Fidel (07-09)  / Legaria (06-05) /  Liburuen eguna (06-06)  / Lizarrako Txirrindulari E. (07-03)  / Luzuriaga (05-09)

M: Maria Inés Acedo (05-12)  / Matrículas (06-04)  / Mendaza – Semana santa (06-04)  / Mirafuentes (06-09) / Mirafuentes – Estevez (05-07)  /  Monjas (07-04)  / Mujeres (06-05)(07-09)  /

N: Nafarroa – origen (05-08)  / Nafarroa (07-04)(07-08)  /  Nafarroa irreverente (07-08)  / Nafarroa no es Madrid (06-12) / Nafarroaren aniztasuna (06-01) / Nabarra (07-09)  / Navarra (06-06), (06-07), (06-09)(06-11) / Navarra – Antoñana (06-06)  / Navarra  es vasca (05-08) / Navarra quien te ha visto (07-08) / Navidades (2007-11) / Nazar – No Názar (05-09)  / Nazar no existe 07-03) (07-09)  / Noche más larga (07-10) / Nombres – pueblos (06-02)/ Nombres vascos (2007-11)/  Nostalgia - herrimina (06-05)/  Noticias (05-05) (06-05) (06-09) (06-07) (05-07), (05-09), (05-10), (05-11), (06-03), (06-04)/ Nuestras abuelas (05-11) / Nuestras Madres (05-11) / Nuestros mayores (05-10)  / Nuevos cantos de sirena en Navarra (06-11) /

O: OLentzero (2007-12) /  Olvidados (06-09)  / Otiñano – lavadero (06-10)  / Otra anecdotilla (05-12) / Otxagabia (05-09)  /

P: Palomas (05-10) / Pastores (05-06)(07-06)(07-07) / Periódicos (2008-03) / Personajes (05-06)  / Pluralidad (07-03)  / Poza non? (06-03) / Preferencias (2008-04)/ Pueblos – Berrueza (05-07)  /

Q: Quisiera (2008-04)

R: Raíces (07-09)  / Ramón Abrego (07-09)  / Reino de Navarra (06-01)  / Reino de Navarra – Sadar (05-09) / Repaso noticias (06-01)  / Riachuelos (06-01)  /

S: San Franciso Javier (06-01) (06-04)  / San Gregorio (06-05) (07-01)  / Soledad – bakardadea (06-09)  / Selecciones vascas (2007-12) / Semana Santa – Mendaza (06-04)  / Sorlada (07-06)  / Suertes (06-07)  /

T: Transición (05-08) / Transportes Nazar (05-07)  / Travesía BTT (07-06)  / Tres patas – Mendaza (06-10) / 

U: Ubago – Fco. Javier Eguilaz (07-03)  / Uf-uf (06-09)  / UPN – Idioma (05-08)  /

V: Vasco en Madrid (2008-02) / Villanazar (06-07)  / Vuelta (2008-01) / Vuelta a las andadas (2008-01)

Y: Yaniz – Fotografía (06-07) / Yo navarro (07-03) (07-04)  /

ezizenaz sinatzen duen batek azkenaldi honetan jorratzen ditudan gaiak baztertzera gonbidatu nau, eta soberan daukadan denbora eguneroko gaiei jorratzea proposatu dit. Saiatuko naiz kasu egiten, ez arrazoia nire ezizeneko lagun horri emateagatik, baizik eta orain arte nahi izan dudanean horrela egin dudalako, bistan dago hanbait gai horrela izan dela.

Dena den, konbentzituta nagoenez lagun horrentzat eta beste batzuentzat edozein gairi buruzko eztabaidak  jasanezinak izango direla, gaurko lanari ezer gehiago jarri gabe bukatutzat emango diot.