Berrotza / Berrueza

EUSKAL HERRIKO LIBURUTEGI NAZIONALA

Eusko Jaurlaritzako Kultura Sailak Euskal Liburutegi Digitala sortzeko proiektua abian jartzeko asmoa dauka. Behin baino gehiagotan, beste leku batzuetan esan dudan bezala, Jaurlaritzak legealdi bakoitzean proiektu bat aurkeztu du. Oraingoak desberdina dirudi; ez da proiektu hutsa. Plangintza garatuta dago. Proiektuarekin batera bermatuta dago lanlekua Gasteizko Eusko Jaurlaritza barruan. Sei funtzionario arduratuko dira egitasmoa aurrera eramateaz: hiru dokumentalista, bi informatikari eta administrari bat, Kultura Ondarearen Zuzendaritzan kokaturik.

Proiektu horrek (lekua, giza baliabideak, baliabide teknologikoak, sistema informatikoak, eta abar) aurreikusten ditu; batzuk ondo horniturik, beste batzuk, berriz, eskas. Proiektuak berezitasunak dauzka, ez da mugatzen paperezko dokumentuak jasotzera, edozein motatako euskal ondareak jasoko ditu, materialak eta materiagabekoak. Zerbitzua digitala izango da, ez du edukiko material fisikorik, baina jaso bai, jasoko ditu mota guztietako materialak (liburuak, liburuxkak, orriak, agiriak, museoko lanak, musika, ahozkoak… ); ez da izango liburutegi klasikoa.

Behingoz badirudi planteamendu serioa dela, ez orain artekoak bezalakoa. Arduradun politikoak arduratsu eta gogotsu daude. Dena den, aurrerapauso handia bada ere, gabezia ugari jarraitzen dugu sumatzen.

Gaur egun paperezko dokumentuek dokumentu digitalei utzi diete lekua. Hori errealitatea da. Etorkizuna dokumentu digitaletan dago. Baina kasu honetan errealitate horrek ezin gaitu itsutu. Euskadin badaramagu 30 urte baino gehiago Euskal Liburutegi Digitala aldarrikatzen. Agerian dago, nahiz eta legealdi guzti-guztietan Euskal Liburutegi Digitala sortu eta izen propio batzuekin bataiatu (Ondarenet, Liburuklik, eLiburutegia, Liburubila, Euskal Liburutegi Digitala), ez direla gai izan hurrengo legealdira arte irauteko. Teorian erraza eta egingarria dirudiena praktikan hutsaren hurrengoa izan da.

Izan ere, gaur egun pentsaezina da liburutegi tradizionala sortzea, ez dauka zentzurik. Ez, ez gara hori eskatzen ari. Egun ez da beharrezkoa paperezko liburutegia edukitzea liburutegi eremuan aitzindaria izateko, nazioartean onarpena edukitzeko; nahiz eta komenigarria izan.

Orain arte Eusko Jaurlaritzako arduradunen akatsik larrienetariko bat Liburutegi digitala berez sortzen dela pentsatzea izan da. Hots, Euskal Liburutegi Digitala sortzea koste ekonomikorik gabe. Oraingo honetan langile talde propio bat eta leku propio bat sortu arren, susmoa daukagu zulo berean eroriko direla berriro. Sei langile nahikoa da proiektu hau abian jartzeko? Ez. Lakua aproposa da? Ez. Aurrerapausoa izan arren, nahikoa ez delakoan gaude.

Oraindik ez dugu ulertzen nola EAJ, Jaurlaritzan hainbeste urtetan agintzen egonda eta alderdi nazionalista izanda, ez den izan gai ezinbesteko erakunde hori sortzeko. Abantailak baino ez dizkigu ekarrriko eta! Euskal Herriak kultura eremu horretan ikur nazionala behar du. Ezbairik gabe oso zeregin ederra egingo luke balizko Euskal Herriko Liburutegi Digitalak. Horretarako ezinbestekoa da egoitza egoki batean kokatzea, euskaldunek eta baita kanpotarrek ere erreferentzia-lekua eduki dezaten, denboraren poderioz Euskal Kulturaren ikur eta jakinduriaren gune bihurtzeko.

Orain arte egindako bigarren akatsa lidergoa hartu ez izana izan da. Oraingo proiektuan, tamalez, akats horrek bere horretan jarraitzen duela iruditzen zaigu. Euskal Liburutegi Digitalak askotariko eginkizunak, ekintzak, ekimenak eta jarduerak bete beharko ditu, ez soilik dokumentu digitalak jaso, zaindu eta zabaldu; horretaz gain, Euskal Herriko dokumentazio-eremuan erakunde aitzindaria eta berritzailea izan beharko luke.

Benetako Lidergoa edukitzeko baldintza batzuk bete beharko ditu: ahalmen ekonomikoa, juridikoa, hierarkikoa, politikoa, intelektuala bere baitan eduki behar ditu Euskal Herriko erreferentzia izateko, Euskal Herriko dokumentazio-eremuko erakunderik prestigiotsuena izan behar du. Proposatutako proiektuan lidergo hori ez da inon ageri. Foru Aldundien liburutegiek eta erakunde pribatuen liburutegiek jarraituko omen dute lidergoa edukitzen.

Ontzat ematen dugu lankidetzan aritzea; izan ere, lankidetza komenigarria bada edozein eremutan, zer esanik ez dokumentazio-eremu honetan. Erakunde publikoen eta pribatuen arteko lankidetza da bidea, lehentasuna ematen diogu kooperazioan lan egiteari. Europan Europeana izeneko Liburutegi Digitala Europako liburutegi guztien artean sortu den bezala, Euskal Liburutegi Digitala Euskal Herriko liburutegi eta dokumentazio gune guztien artean sortu beharko da, digitala izateak aukera hori ematen baitu.

Orain arte ez dugu lortu Euskal Liburutegia sortzea. 11/2007 Legea, Euskadiko Liburutegiaren Legea, lankidetza-printzipioan oinarrituta zegoen, dena ondo antolatuta, dena kontrolpean zegoen: “Euskal Autonomia Erkidegoko Administrazio orokorrak lankidetzan jardungo du… liburutegi-zerbitzuak sustatu eta hobetzeko”, “Euskadiko Liburutegia sistemaren burua izango da Euskadin… Euskal Autonomia Erkidegoan alor honetan diharduten gainerako erakunde publikoekin koordinatuko da, horiek osagarri izango dituelarik”. Aipatutako Legea inoiz ez da jarri indarrean; lankidetza-printzipioak inoiz ez duelako funtzionatu, porrot egin zuelako indarrean jarri baino lehen. Izan ere, Eusko Jaurlaritzari lidergoa falta zaio eta akats bera sumatzen dugu oraingo proiektu honetan.

Lankidetzan aritzeko ezinbestekoa da erakunde horrek benetako autoritatea edukitzea, Euskal Herriko benetako erreferentzia bihurtzeko. Protagonismoa erakunde guzti-guztiek edukiko badute ere (Foru Aldundiek, udalek, unibertsitateek, Euskaltzaindiak, Eusko Ikaskuntzak, Antso Jakintsuak… ) eta erakunde guztiek parte hartuko badute ere, Eusko Jaurlaritzak hartu beharko du ardura Euskal Herriko Erakunde Nazionala sortzeko eta eremu horretako erreferentzia izateko, edo hobeto Nafarroako Jaurlaritzak eta Eusko Jaurlaritzak elkarrekin erabakiko balute beharrezkoa den erakunde nazionala sortzea, hori izango litzatekeelako biderik egokiena kultur ikur nazional bihurtzeko.