EAJ-PSE Gobernuak Euskal Autonomia Erkidegoan bakarrik du aginpidea eta, horrenbestez, lur zati horretara mugatutako proiektu politikoa agertzen du bere egitarauan, zeina gazteleraz idatzi baita, eta gero euskarara itzuli. Hartan, EAEren neurrira itxuragabetu da gure herriaren deizio politiko nagusia: Euskadi, hiru probintziatara murriztutako «herria» (egun, nagusitu den definizioa).

Horrez gain, Euskal Herria desagerrarazita, «euskararen lurraldeak» izendapen markatu gabea erabiltzen da. PSOEk eta Patxi Lopezek ezarritako ohitura lege bilakatu da, antza denez.

Hezkuntza arautua ez dute «Euskara» atalean sartu, ez baitago halako atalik (azpiatal bat baino ez dagokio euskarari, beherago ikusiko dugunez), ez eta Hizkuntza Politika atalik ere.

Azken urteotan ikasleen euskara mailaren gainbehera agerikoa den arren, EAJ-PSE gobernuak «ikastetxe guztietan hedaraziko ditu hizkuntza-proiektu eleanitzak», eta, hala, arian-arian urrunduko euskarazko murgiltze-eredutik.

Lanbide Heziketan «ikasleak euskaraz prestatzea sustatzea» omen dute xede. Ez da aipatzen egungo egoera negargarria (%80 gaztelerazko ereduan) aldarazteko egitasmorik.

Unibertsitatean online eskaintza euskaraz, gaztelaniaz zein ingelesez bultzatzen duten programak indartuko omen dira. Euskara ez da lehenesten.
Euskarari 14. atalean egin zaio leku, kulturarekin eta kirolarekin batera.
«Euskal kulturaz» jardutean, «Euskadin» euskaraz edo espainieraz sortutako kulturaz ari dira. Euskarak mendeetan jasandako bazterketaren kalteak sendatzen joateko beharrezko duen diskriminazio positiboaren formulaziorik batere ez, eta praktika, are gutxiago noski.

EiTB aipatzean, «hizkuntzaren normalizaziorako bitarteko gisa» agertzen da, baina ez da euskarazko eta gaztelerazko kateen arteko bereizketarik egiten, eta ETB1n egoera kritikoaren aipurik ere ez dago. Eusko Jaurlaritzak, gaztelera areago sendotzeko eta euskara baztertzeko tresna eraginkorra bihurtu du EiTB era progresiboan.

EiTBren erdarazko kateen ikusle/entzule gehienak euskaldunak izan arren, euskararen presentzia hutsaren hurrengoa da horietan. Areago, Euskadi Irratiaren edota Euskadi Gaztearen musika eskaintzan ere bazterrekoa da euskarazko aukera, ia erdarazko kateetan bezainbeste.

Ondo egindako lanaren bidean aurrera. Betiko autokonplazentzia gogaikarria ez da eskas: «Euskara suspertzeko prozesua nazioarteko eredua da beste hizkuntza gutxitu askorentzat eta (…) urrats handiak eman dira euskal herritarren hizkuntza eskubideen errespetuari dagokionez». Egoera inbidiagarri horretatik abiatuta, xedea da «euskara eremu guztietan erabili ahal izatea ahalbidetzea». Eremu sozioekonomikoa eta lan-eremua, ingurune digitala, aisialdia eta familia-transmisioa omen dira hurrengo urteetako erronka handiak euskararen normalizazioa lortzeko.

Konpromisoak. Helburu horretaratzeko, beraz, konpromisoak hartu dituzte, baina ezer zehaztu gabe; ez dute jasotzen baliabiderik, egitasmorik, planik, neurririk, aurrekonturik. Betiko esaldi orokorrei jarraitzen zaie:

–Euskararen ezagutza areagotzen eta euskararen erabilera azpimarratzen jarraitu. Horretarako B2 mailara arteko doakotasuna ezarriko da, eta doakotasuna C1 mailara arte zabalduko 16 eta 30 urte bitartekoentzat.

–Ikaskuntza erdi-presentzialak eta plataforma birtualak bultzatu, helduen euskalduntze sistemaren finantzaketa indartu eta handitu, migratzaileei zuzendutako euskara ikasteko eta hobetzeko programak areagotu, euskararen erabilera sustatzeko programak indartu, Euskara Eremu Sozioekonomikoan Normalizatzeko 2023ko Plan Estrategikoa garatu (sindikatu euskaltzaleekin adostu gabe?), Euskara Normalizatzeko VII. Plana (2022-2026) diseinatu eta ezarri (hau ere adostu gabe): «administrazio publikoetan euskararen erabilera sustatzeko dekretua garatu eta ezarriko da, eta sozietate publikoentzako normalizazio-plana abiarazi».

–Erakunde arteko lankidetza indartu euskararen lurralde guztiekin, eta, nazioartean hizkuntza desberdinen arteko lankidetza sustatu...
Gure balorazioa hiru hitzetan: lehengo lepotik burua. Programa erabat kontinuista da. Autokritikarik ez da ageri, eta betiko asmo on hutsak biltzen ditu. Hitzez, errespetatzen ditu euskaraz bizi nahi dugun eta gaztelaniaz bizi nahi duten EAEko herritar guztien desirak, baina eguneroko praktika benetakoan euskaraz bizi nahi dugunok, beste eragozpenak beste, betiko eragozpenak izango ditugu administrazio autonomikoarekin (Osakidetza, Ertzaintza, Justizia, eta abar) eta, zer esanik ez, zentralarekin harremantzean.

Hala, oso motz geratzen da euskararen eta euskaldunon beharrei erantzuna emateko orduan. Hartuko bide diren neurriak ez doaz indefinizioz betetako hamaika aditz-sinonimo izatetik harago: indartuko, sustatuko, bultzatuko… Dena ke eta, etorkizuna eta ziurgabetasun pandemikoa tartean, dena lauso.

Beldur gara Gobernua osatu duten alderdientzat euskara elementu folkloriko bitxia baino ez den «Euskararen lurraldeetan». Ez dute sinesten, ez haren normalizazioan eta ez hizkuntz normalizazioak bidera lezakeen nazio edo gizatalde artikulatu batean.

Oso adierazgarria da, ildo horretan, oraindik ere 2020. urtean ez dela ezinbestekoa euskara jakitea Eusko Jaurlaritzako sailburu izateko –horren erakusle izanik Beatriz Artolazabal Albeniz (PNV) eta Javier Hurtado Dominguez (PSE)–, horrek aditzera ematen duen guztiarekin. Eta sailburu elebidunen artean, zenbatek dute C1 edo C2 euskaraz (diplomadun eta lizentziadunei administrazioan dagokien maila)?

Eta axolazkoena: zenbatek erabiliko dute legegintzaldi honetan euskara lan hizkuntzatzat, ahoz nahiz idatziz, euren ardurapeko sailean, etsenplu emanez?