Berrotza / Berrueza

Hoy ha fallecido Gloria Etayo Landa. Hermana de Jose Mari (+), Luis y Pili. 

Hona hemen orain arte liburuaren kritika. Berrotzako iheslaria. 

1. Ez dago gaizki. Protagonista zure aitona izan zen? (Euskarazko irakaslea). Ez. 

2. Eskuizkribua benetan aurkitu zenuen? Ez. Orduan idazle zara. (Bertsolaria)

3. Testuaren zati batek Axularrena dirudi (Itzultzailea)

4.  Ona, erraza. Euskaraz irakurri dudan lehenengo liburua da (Euskaldunzaharra)

5.  Bukaera ona. Nekazaritzaz asko dakizu. Martin Larraldez gehiago sakontzea espero nuen. (Euskarazko irakaslea)

6. Bi egunetan irakurrita. Nire bihotzak gainezka egin dit. Hasiera motel xamar,  amaieran gainezkaldi.  Beste Obaba bat, bai eta ez. Aita Zabala Auspoa,  ez inola ere ez. Nahi basuzu hegoaldeko herrixka baten bizitza... irakurri hau.  Bihotzeraino ailegatuko zara, hori da liburuaren balio nagusia. Atxagaren eta aita Zabalaren artean dantzan ibiltzea ez da erraza... Aurrera egin ahala estiloa, kontakizuna, protagonistak gero eta sendoagoak dira... Bereziki hunkigarriak... nekazarien emakumeen bizimoduari... eta Benitok esaten duena eta hitzez esaten ez duena (bai adierazten, ordea)... Hunkitzea lortu du. Biziki komendatzen dizuet (Euskaltzalea)

7. Bigarren ataletik ezin izan dut pasatu (irakurzalea)

8. Gustura irakurri dut. Eleberriaren laburpena azalean jartzea merezi zuen, jakiteko nondik nora zihoan trama. Liburuaren erdira ailegatu arte ez dut trama ulertu. 

9. Hunkigarria. Historia. Zure aitaren bizimodua aurkitu dut, baita nirearena ere. Literatura, etnografia, sexua, jakintza popularra. Emakumeena hunkigarria. (Euskarazko irakaslea)

Antes y ahora. También con Franco.

Pruden Gartziaren iritzia

Igandean hasi eta oraintxe amaitu dut azpiko liburua. Zaila da iritzi orekatu bat ematea, idazlea aspaldiko laguna da eta hau bere lehen eleberria, jubilatu ondoren idatzia. Baina salto egingo dut piszinara: hitz batez defini daiteke, BIHOTZA. Hots, niri bihotzak gainezka egin dit irakurri ahala.

Hasieran motel xamar abiatzen da, poliki-poliki erritmoa hartu eta igotzen joateko, amaieran gainezkaldi osoa gertatu arte. Zeren niri bihotza ukitu badit da, ziur aski, idazleak berak bihotza jarri duelako liburuan, beste ezeren aurretik eta gainetik. Zeren Gerardok bere jaioterria zer den kontatu nahi digu, Nafarroako hegoaldeko Nazar herrixka, Berrotza haranean.

Beste Obaba bat, hortaz? Bai eta ez. Zentzu askotan Obaba eta Nazar oso antzekoak dira, baina Gerardo nekazarien semea da, bihotzez nekazari, erraitaraino. Beraz, teknika literarioz arduratzen bada ere, ez da Atxaga bat, ez da idazle profesional bat, bere bizitza mahai gainean jartzen duen nekazari bat baizik. Hortaz, aita Zabalaren Auspoa bildumako lan baten aurrean ote gaude? Ez, inola ere ez. Gerardo nekazaria da, baina bihotzez, ez ekitez; herentziaz, ez jardunez. Gerardo, ni bezala, bibliotekari bat da, asko irakurri du, kultura benetan zabala dauka... baina bere herriaz hitz egiten duenean, bihotzak agintzen dio. Hala ikusten .dut nik liburu hau irakurri ondoren.

Beraz, jakin nahi baduzu zer zen Nafarroa hegoaldeko herrixka baten bizitza azken ehun urtean, ia-ia gaur arte, irakurri liburu hau, eta bihotzeraino ailegatuko zara, ia konturatu gabe. Hori da liburuaren balio nagusia, nire aburuz. Ez bakarra, haatik.

Izan ere, Atxagaren eta aita Zabalaren artean dantzan ibiltzea ez da erraza, eta Gerardok batzuetan alde batera jotzen du, bestetan bestera. Hori bai, liburuak aurrera egin ahala estiloa, kontakizuna, protagonistak... gero eta sendoagoak dira, aldi aldi berean "benetakoak" eta "literarioak", literatura lan on batean kategoria biak bereizterik ez dagoelako. Hemen ere ez. Bereziki hunkigarriak, nire begietan, nekazarien emakumeen bizimoduari dedikatzen dien hausnarketak; bereziki hunkigarriak ere Benito herrikoseme faxistaren harira idazten dituen pasarteak, esaten duena eta hitzez esaten ez duena (bai adierazten, ordea).

Enfin, hasieratik esan dizuet ni hunkitzea lortu duen liburua dela, ez dakit oso ondo zergatik, baina hala da. Agian, beharbada, euskaraz dagoelako eta nire bihotz abertzalea errazago hunkitzen delako horrela, kontatzen dituen gauza gehienak, nire gogoan, nire bizitzan, gaztelaniazko mundu batekin zuzenean konektatuta egon arren. Baina hori da literatura, ezta? Eta ez daukat beste ezer esateko. Biziki gomendatzen dizuet.