Utopia al da eskubide linguistikoak nafar guztientzat berma daitezen eskatzea?

Badakigu gaiak zailtasun handiak dituela eta korapilatsua dela, hizkuntzen kudeaketa gai errotik politikoa baita beti.

Bat gatoz Eusko Ikaskuntzarekin honetan: euskararen kudeaketa arazo bihurtzen da, besteak beste, azpian nafarren nazio identitateen arteko gatazka dagoelako.

Badago modurik gatazka hori bide demokratiko batera ekartzeko?

Espainia ez da demokrazia itxurazkoa baizik. Frankismoan ditu erro sendoak bere azpiegitura guztietan, bizi-bizi dirautenak. Oso agerikoa da hori Nafarroan.

Demokrazia sano batek ez ditu bere baitako herrien eskubiderik oinarrizkoenak zapaltzen. Espainiako «demokraziak», aldiz, sistematikoki zapaltzen ditu, Espainiaren uniformetasun linguistikoaren bila.

Hemen ez dago elkar ulertzen ez duten bi gizarte multzoren arteko gatazkarik: Nafarroan ere, eragile espainiazaleek ekimen planifikatua daramate aurrera euskara behin betikoz herrialde honetatik ezabatzeko, euskaldunen kidegoa deusezteko.

Nafar erdaldunak ez du batere arazorik ez Iruñerrian eta ez Nafarroako Mendialdeko erakunde eta zerbitzu publikoetan hizkuntza dela eta. Nafar euskaldunak, aldiz, oztopo ugari euskaraz eginez gero. Iruñean dago Nafarroako administrazio nagusia, eta nafar guztiek administrazio horretara jo behar dutenez, nafar guztien eskubide linguistikoak errespetatu eta bermatu behar lituzke.

Diskriminazio ageriko horri buelta emateko neurri politiko-linguistikoak behar dira.

Eragile euskarafoboen jardunari halako begiratu «neutral» batez heltzen zitzaion "Euskara eta konfiantza Nafarroan" artikuluan, euskaldunon bazterketa pertzepzioen eremura mugatuz (suminduen talde bat...) eta euskararen ordezkapen prozesu planifikatuaz aipurik batere egin gabe, are gutxiago prozesu horren bultzatzaileez.

Badakigu zailtasun handiko gaia dela. Ondo ezagutzen dugulako Nafarroako egoera, eremuz eremu. Baina, beste esparru batera etorrita, gizartearen bi herenak matxista eta arrazista badira, baztertu behar da gizarte feminista eta ez-arrazista baten nahikundea?

Demokrazia sendo batean, zenbakiak giza eskubideen gainetik daude?

Horregatik Eusko Ikaskuntzaren artikulua kezka handiz irakurri genuen. «Gauzak horrela daude, eta hori kudeatu behar dugu» aditzera ematen da bertan, egoera injustu eta makur hau aldarazteko neurririk proposatu gabe. Jarrera horrek ezinbestean garamatza egungo statu quoa iraunaraztera eta, gaurko errealitatea arau, argi-egile eta sabai gisa jarririk, injustizia eta zapalkuntza guztiei ezikusi egitera, kontsentsuaren izenean... Kontsentsua ardatz egungo egoera tamalgarria betikotzeko?


Eusko Ikaskuntzak oraintsu argitaratu duen erantzunean ere, berriro heltzen zaio «suminduen» aipuari eta azaltzen zaigu euskaldun guztiek ez dutela «suminduok» omen dugun pertzepzio hori... Eskerrik asko, baina geuk ere badakigu hori. Giza talde baztertu guztietan gertatzen den zerbait da, bestalde. Beti izanen da talde handiago edo txikiago bat, bere egoeraz jabetzen ez dena edo normaltzat hartzen duena, baina horrek ez du esan nahi egoeraz kontzientzia dugunok borrokatzeko legitimitaterik ez dugunik. Edonola ere, suminez gabe, suhar nahi genuke Eusko Ikaskuntza gure ondoan, herritar euskaldunen defentsan.

Ezberdinen arteko konfiantza lantzen” jardunaldia burutu zuen ekainaren 16an Eusko Ikaskuntzak, euskararen gaia ere eztabaidetako bat zelarik; haren berri eman ziguten Zabalo, Mateos eta Nausia ikaskuntzatarrek hedabideen bitartez (Euskara eta konfiantza Nafarroan).

Euron esanetan, «badago nafar administrazioaren jarduna euskarari egindako erasotzat hartzen duen sektore sumindua, euskal hiztunen eskubideen urraketa salatzen duena»…

Nafarroako euskaldunok ez gara “sektore sumindua”, gizatalde etengabe zapaldua eta baztertua baizik. Nafarroaz zerbait dakienak, ondo daki euskaldunon hizkuntza eskubideak soilik partez daudela bermatuta erreserba “baskofonoan”: Foruzaingoarekin ez, Osasunbidean nekez, eremu pribatuan hemen bai baina hor ez… Zonalde mistoko euskaldunek hizkuntza eskubideak folklore mailan ere ez, eta zonalde “ez euskaldunean” bizi direnak? Badirenik ere ez da kontuan hartzen, «Salamancan baleude bezala», PSNko gobernukide baten hitzetan.

“Suminduon” lehen aldarria zein den? Euskaldunon hizkuntza eskubideak errespeta daitezela. Espainiar erako “demokraziak” eta Nafarroako alderdi nagusiek euskara erdaragatik abandonatzera behartzen gaituzte Nafarroa hiru eremutan zatituz, nafar euskaldunontzat suizidagarri den egoera hori irenstera derrigortuz. Gu ez gaude horretarako prest. Eusko Ikaskuntzako kideak bai?

Artikulugileen hitzetan, «beste aldean aurkitzen dira euskararen zabalkundeaz mesfidati direnak. Euskararen kontra ez dira azaltzen… euskara nafar hizkuntza da, baina betiere dagokion eremuan»… Bada, “beste aldean” dauden horiek euskararen kontra dihardute amorru biziz, nahiz eta testuinguruaren arabera publikoan ez duten horrela adierazten. Euskara nafar hizkuntza dela badakite, eta horrexegatik lehenbailehen desagerrarazi nahi lukete, ez gaitezen “baskoekin” ezertarako nahas, lehenik erreserba baskofonoan itxiz, ondotik bertatik ere desager dadin hizkuntza (euskara bainoago, euskaldunak noski). Euskararen erabilerari bide guztiak ixteko lanean dihardute agintetik nahiz auzitegietatik.

Eta aurrerago: «… badaude nolabaiteko konfiantzaren eraikuntza egingarri ikusten dutenak. Ustezko gatazkari garrantzia kendu eta euskararen inguruko kontsentsuak lantzeari ematen diote».

“Ustezko” gatazkarik ez dago Eusko Ikaskuntzako lagunok, gatazka egiazkoa eta latza baizik.

Ordezkapen prozesua deitzea izango litzateke egokiagoa: Nafarroan (ere) euskara desagerrarazteko prozesu planifikatu eta luze baten azken hamarkadak izan litezkeenaren aurrean gaude, euskaltzaleen artean asko diren arren oraindik egoeraren larriaz jabetu ez direnak…

Izan ere, antza denez bada jende bat “oso baikorra” dena… informazioz urri dabilelako, euskararen ordezkapena bost ardura zaiolako, edo pena pixka bat eman bai, baina horraino.

Azkenik, “hiru gako argitu beharra” ikusten dute Eusko Ikaskuntzako kideek.

Lehen gakoa, «euskara arma politiko gisa erabiltzea zer den zehaztea» bide da.

Euskara arma politiko gisa nazionalismo espainiarrak erabiltzen du, eta zapaltzen gaituen bitartean garrasika dihardu, euskara inposatzen ari garela salatuz. Jasangaitza da, baina horrela da.

Adibidez, Nafarroako lanpostu publiko guztietarako exijitzen da espainiera, eta lanpostu guztietan alemana, ingelesa edota frantsesa jakiteak puntuak ematen ditu. Euskara oso lanpostu gutxitan baloratu daiteke eta are gutxiagotan exijitu. Horra nola “inposatzen den” euskara Nafarroan.

Bigarren gakoa «eskubideak eztabaidagarriak dira elkarren aurka talka egiten badute» omen. Ezin sinistuta gaude. Ontzat ematen du Eusko Ikaskuntzak lehen eta bigarren mailako “eskubidedunak” daudela? Erdaraz egiteko eskubidea, euskaraz egiteko eskubidearen gainetik dago?

Hirugarren gakoa honakoa omen: «... ez da arriskutsua emozioek eragiten duten grinaz baliatzea, neurriak edo aldarriak proposatzeko orduan, demokraziaren jokoari gailenduz?».

Harri eta zur! Bide arrazional eta demokratiko guztiak urratu ditugu euskaltzaleok gure hizkuntzaren defentsan. Izan ere, emozioen bidetik (eta gezurretan) dihardutenak, euskara erreserba baskofonoan giltzapeturik nahi dutenak dira. Datu eta iritzi arrazoituei iskin egiten diete euskaldunon arerioek. Ez gaitu harritzen, eskuineko nahiz ezkerreko, Espainia uniformearen betiko defendatzaile sutsuak dira.

Zertan ari dira Eusko Ikaskuntzako kideok? Agintari eta erakunde baztertzaile horien jarduna zuritzen, balizko “elkarbizitza” delako baten izen faltsuaren pean?

Menpekotasunean oinarritutako “elkarbizitzarik” ez dago, zapalduari eta baztertuari “sumindu” esaterik ez dagoen bezala, iparra galdu ez badugu behinik behin.