Berrotza / Berrueza

Artículo publicado en el DEIA, hace unos días

QUIÉN decía que los símbolos no importaban, que no tienen trascendencia? ¿No han sido el PSOE, el PP o UPN los que nos han repetido una y otra vez que los nombres, que los emblemas, las banderas, son signos y que no se debía perder el tiempo en la defensa de esas menudencias? ¿Por qué entonces al Sadar, un topónimo de una zona de Iruñea le cambian el nombre y le denominan Reyno de Navarra -Nafarroako Erresuma-? ¿O por qué la Consejera de Educación de la Comunidad Autónoma de Euskadi en el curriculum elaborado para los centros de enseñanza de Euskadi, es decir en los libros de texto que se usan en la enseñanza, prohíbe el empleo de Euskal Herria salvo en su acepción cultural?

Que el PSE haya admitido la existencia de Euskal Herria y su empleo para los siete territorios vascos es un gran avance. Que también los socialistas vascos admitan Euskal Herria como una comunidad cultural común que ha mantenido unos rasgos comunes y unos lazos de unión a lo largo de la historia es de agradecer. Y que por lo menos en lo que se refiere a los aspectos culturales, lingüísticos y sociales consideren a Navarra tan vasca como el resto de los territorios es un hecho a tener en cuenta. Es más, puede ser el punto de partida para que en un futuro podamos superar la situación actual. Por desdicha, todo lo anterior puede quedar y de hecho está quedando en agua de borrajas, ya que en realidad Euskal Herria se ha delimitado para denominar al territorio vasco en otras épocas. Intencionadamente tan sólo se relaciona con la historia, con lo que ocurrió hace unas décadas y unos siglos. Y, sin embargo, para lo que sucede en el momento, en el día a día, para lo que realmente tiene repercusión en la sociedad vasca, se trate de temas religiosos, lingüísticos, sociales, económicos, culturales o políticos se aplica lo también expresado por la Consejera de Educación Isabel Celaá en la misma declaración "Euskal Herria no se definirá como una entidad jurídico-administrativa".

Igualmente contraponen en sus declaraciones las dos comunidades autónomas, obviando y olvidando lo dicho por ellos mismos, que se trata de territorios vascos pertenecientes a una comunidad común. Y es así que en lo que se refiere a Navarra y Euskadi (País Vasco) para ciertos políticos y ciertos medios de comunicación en el 99,9% de las veces toman el sentido administrativo y jurídico. Si alfabéticamente Navarra y el País Vasco estuviesen más distanciados seguramente no quedaría tan clara esta división de las dos Comunidades Autónomas, especialmente para aquellos temas que han sido comunes durante siglos y siglos y hasta en la época del franquismo se contemplaban como parte de una misma comunidad.

Se da el caso de que ni aquellos asuntos que hacen referencia a la lengua, cultura, etnografía, costumbres, deportes… se tratan como si perteneciesen a una comunidad con lazos comunes, sino que también se prima el carácter administrativo y jurídico de cada comunidad, con lo que cada vez es más habitual encontrarnos frases como: "la sociedad Navarra y la sociedad vasca interpretan los datos culturales de la misma manera", "los paisajes de Navarra y el País Vasco son bastantes similares", "el deporte rural navarro y el deporte rural vasco"… Está claro que con la llegada del nuevo gobierno, el uso del término Euskal Herria no ha sido potenciado, si no que por el contrario, de una forma predispuesta y consciente, son los factores jurídicos y administrativos los únicos que se tienen en cuenta y se usan las fronteras políticas y administrativas como barreras insalvables para diferenciar y distanciar cada vez un poco más en todos los aspectos a los territorios vascos. A pesar de que hasta ellos mismos hayan afirmado que forman parte de una comunidad cultural común.

Gerardo Luzuriaga

Dagoeneko herria zatituta zegoen. Ezkertiarrak alde batean, asko, eta eskuindarrak, gutxi. Herria ezkertiarren ideiekin bat zetorren; baina urteetan zehar familiak terratenienteen menpe bizi izan ziren, eta nahiz eta lotura hori apurtu nahi eta saiatu, ez zitzaien erraza kontsekuenteak egin izatea.

Herrian ez ziren eskanbilarik suertatzen, aldaketa txibi batzuk aurrera joan arren. Udaleko batzarretan erabaki egokiak baino ez zuten jartzen indarrean, inor mindu barik izan ziren aurkitzen baitzituzten erabakiak.

Dena den, ezinegon eta astoratuak agertu ziren aberatz batzuk, ezin baitzuten jasan herriko hauteskundeak galdu izana, eta zuzenean aurre ez egin arren, bistan zegoen atzerakoiek aukeraren zain zuendela, gauzak lehen bezala jartzeko asmoz.

Martxoaren 7an Iruñean eta Lizaran liskarrak aitzakitzat hartuta, herriko jauntxoek udala hartu zuten. Alkatea eta bere jarratzaileak botatzera joan ziren, sorte txarra eduki zuten, egun hartan Urantziako guardia zibilak kasualitatez udalean baitzeuden. Dena den, eskanbila sortu zen, apaiza eta sakristaua okerrenak izan ziren, sakristaua guardia zibil bati fusila kendu zion, eta haizetara tiroka hasi zen. Bizilagunak agudo bildu ziren, alkatearen alde egiteko. Gillermoren hitza egoki, oreka eta aproposei esker bizirik irten ziren udaletik joandako jauntxoek. Baita apaiza eta sakristaua libre gelditu ziren alkatearen hitzei esker.

Egun hartatik aurrera gauzak ez ziren baretu, bestelakoa baizik, elizan jarraitu ziren biltzen iluntzean sei edo zazpi familia...

Herrikoia

Gauzak okertu ziren. Zinegotziak epelak baino epelagoak jarraitu ziren izaten, nahiz eta Gillermo egoera zen bezain gordina erakusten saiatzen zen. Eta behin baino gehiagotan adierazi zien zetorren arriskua latza zela. Behin baino gehiagotan esan zien atzerakoiek gobernua hartuko balira, etsai arriskutsuak bezain amorratuak izango zirela. Areago, udala galduz gero ihes egiteko prest izateko aholkatu zien bere laguntzailei. Baina zinegotziek, eta bere hurbileko jarratzaileek ezin zuten sinestu Gillermok esandakoa, batez ere ezin zutela sinestu nola herriko hautatuak izanda eta ezer txarrik egin ez zutenek, beldurra eduki beharko lukete.

Apaiz berria aurrekoaz konparatuz irekiagoa bazen ere, ezkertiarren ideologiaren kontrakoa zen, eta inondik inora ez zetorren bat komunisten aldarrikapenarekin, edo errepubikartarrekin. Herriaren giroa poliki-poliki aldatzen hasi zen, terratenienteak zarata gehiegi sartu barik ixilik zeuden aldaketaren aukeraren zain.

Nahiz eta, ekintza kultural ugari gehitu ziren, nekazarien, jornaleroen, eta artzainen seme-alabak egunero zihoazten eskolara, maisu berriak ideia berriak hasi zen haurren artean zabaltzen, Gillermo laster konturatu zen, zaila izango zela artalde horren ideiak denbora gutxitan aldatzea, otsoak (jauntxoak, apaiza, idazkaria) indartu eta hurbil  zelatan zeudelako, eta beste aldetik, artzain inozo talde bat zeukalako (zinegoitzak eta jarratzaileak).

Errazena hauteskundeak irabaztea izan zen, lehendabiziko hartutako neurriak indarrean jartzea, baita kruzifikoak ere eskolatik kentzea; aitzitik egunero kontuetan ez zen hain erraza egun batetik bestera aldatzea; alde batetik, ondo-ondoan zeudelako atzerakoi taldea, eta aurre zuzenean ez egin arren, udal batzarretan galtzaile irten arren, betidanik herriko jauntxoak izateak indarra handia zeukan eguneroko bizitzan, eta agintean ez izan arren herrian haien presentzia bazter guztietan hurbil somatzen zen; beste aldetik, han hemenka sua pizten zuten. Eta inori ez zitzaion ahazten dirua eta lurrak betikoak jarraitzen zuten edukitzen...

Joarkide

Gerardo Luzuriaga

Euskadiko Liburutegien Aholku Batzordeko kidea

Urriaren 26ko 11/2007 Legean, Euskadiko liburutegiei buruzkoan, laugarren xedapen gehigarriak adierazten du liburutegien legea indarrean sartu eta gehienez ere 18 hilabetera eratuko dela Euskadiko Liburutegia. Hortaz, 2009ko maiatzaren 19rako sortua eta arautua izan behar zuen legez.

Badaramat bi urte baino gehiago gai honi buruz paperezko prentsan idatzi barik, eta ikustean Gobernu berriak ere ez daukala asmorik Euskal Liburutegia sortzeko, animatu naiz honen gainean lerro batzuk idaztera, nahiz eta ideia gehienak ez diren berriak, nik neuk azken urte hauetan behin baino gehiagotan plazaratu baititut.

Badakigu denok Eusko Alderdi Jeltzalea agintean izan den urteetan ez dela gai izan gainontzeko autonomia erkidegoetan aspaldi sortutako erakunde kultural hau sortzeko. 1990. urtean Liburutegi Nazionalaren Sistema arautu zuen, Euskal Kultura Ondareari buruzko legea indarrean jartzearekin batera. Gehienok espero genuen Euskal Liburutegi Nazionala ere abian jarriko zutela, baina ez zen horrela izan. 1997ko urriaren 2an sortu zen Joana Albret Bibliotekonomia Mintegia, aldarrikapen jakin eta temati bat aurrera eramateko, Euskal Liburutegia sortzeko asmoarekin, hain zuzen ere. Kulturako arduradun politikoekin hamaika elkarrizketa eduki ondoren, eta komunikabideetara idatzi ugari bidali eta gero, azkenean, 2007. urtean Euskadiko Liburutegien gaineko Legea indarrean jartzea lortu genuen.

Lege honekin ere Joana Albreteko kideak kritiko samarrak izan ginen. Lege-proiektuari hamaika zuzenketa egin genizkion, arrakasta handirik eduki gabe. Baten bat aipatzearren, izenari dagokionez, egokiago iruditu zitzaigun Euskal Liburutegia, edo Euskal Liburutegi Nazionala, Euskadiko Liburutegia baino. Nafarroa eta Iparraldearekiko lotura ekonomiko, geografiko, sozial, eta kulturalak kontuan edukita, eta batik bat hizkuntza bera izanda, garrantzitsutzat jo genuen proiektu batzuk elkarrekin egin ahal izatea, eta hori legean espresuki jaso ez izana gogor kritikatu genuen.

Azken lau urte hauetan EAJ ibili da Euskadiko Liburutegia kokatu nahian. Hasieran Donostiako Tabakaleran 1.000 m2 utzi zuten erakunde horretarako. Ulergaitza egin zitzaigun 25 urte itxaron ostean, horrelako lardaskeriarekin ateratzea. Gero etorri zen Eusko Jaurlaritzak, Gipuzkoako Foru Aldundiak eta Donostiako Udalak sinatutako hitzarmena. Ez batak ez besteak ez zeukan ez hankarik ez bururik. Lehenengoan langileak ere ez baitziren sartzen emandako leku eskasean, eta bigarrenean, besteak beste, ez zeukalako zentzurik gipuzkoar guztiak zerbitzurik gabe uztea, Koldo Mitxelena Kulturgunea Euskadiko Liburutegi bihurtzean.

Gauzak horrela, Gobernura PSE iritsi da, eta hara non, heldu bezain laster, Blanca Urgell Kulturako sailburuak adierazi duen, krisi ekonomikoa dela eta, legegintzaldi honetan ez dela azpiegitura berririk izango. Hilabete batzuk igaro ondoren antzerako zerbait adierazi zuen elkarrizketa batean sailburuordeak. Ondo hasi dira! Gureak egin du! Ez ditut errepikatuko Joana Albreteko taldekideok askotan Euskal Liburutegiaren alde prentsan beste artikulu batzuetan eman ditugun argudio teknikoak. Soilik esango dut alde batetik, aipatutako urriaren 26ko 11/2007 Legean, Euskadiko liburutegiei buruzkoan, laugarren xedapen gehigarriak adierazten duela liburutegien legea indarrean sartu eta gehienez ere 18 hilabetera eratuko dela Euskadiko Liburutegia. Hortaz, legez 2009ko maiatzaren 19an, dagoeneko duela 7 hilabete, sortua eta arautua izan behar zuen. Beste alde batetik, krisi ekonomiko batean sartuta gaudenez, proiektu kultural honen sorrerak milioi asko inbertitzeko eta lanpostu ugari sortzeko aukera emango digu, lehendabizi, eraikuntza egiteko, eta gero, langile finkoen lanpostuak sortzeko.

Azkenik, ikus ditzagun, zertzelada batean, zer-nolako eginkizunak beteko dituen Euskadiko Liburutegiak: liburutegi sistemaren buru izango da eta arduratuko da Euskadin eta euskararen hizkuntza-esparruan argitaratu edo ekoiztutako lanaz; ahaleginak egingo ditu Euskadiko bibliografia-ondarea gordetzeko eta zabaltzeko; Autonomia Erkidegoko bibliografiarako eta ikerketarako zentroa izango da, baita euskal ondare digitalaren egoitza ere; nazioarteko bibliografia-arauak egokituko ditu; Euskadiko libururutegien eremuko erreferentzia izango da...

Euskadiko Liburutegiak betebehar hauek eta aipatu ez ditudan beste batzuk izango ditu Euskal Erkidegoko lurralde osoan. Eginbehar hauek duintasunez aurrera eramateko Administrazioak honako baldintza hauek derrigorrean bete behar ditu: lehenik, 11/2007 Legean datorren bezala (IV. titulua, 28. artikulua), Eusko Jaurlaritzako Erakunde Autonomoa sortzea. Bigarrenik, erakunde honen eskumen guztiak Eusko Jaurlaritzari atxikiak izan behar dira, biblioteka guztien buru eta koordinatzaile izan dadin. Hirugarrenik, Euskadiko Liburutegirako eraikuntza berria sortu behar da, beste arrazoi batzuen artean, euskal kultura komunitatearen ikurra eta erreferentzia izan dadin. Gainontzeko autonomia erkidegoetan aspaldi sortuta daude: Andaluzian 1994an (Granada), Aragoin 1990ean (Zaragoza), Errioxan 1988an (Logroño), Extremaduran 1995ean (Badajoz), Gaztela eta Leonen 1989an (Valladolid), Gaztela-Mantxan (Toledo), Kantabrian 1999an (Santander), Katalunian 1939an (Bartzelona), eta Madrilen 1989an (Madril). Laugarrenik, aurrekoa bezain garrantzitsua da azpiegitura egokia bermatzea, kasu honetan ere ez dago ezer asmatu beharrik, aldamenekoek dauzkaten baliabide materialak eta giza baliabideak begiratzea besterik ez baitaukagu. Adibidez, Nafarroan bukatzear dagoen Nafarroako Liburutegia, non honezkero 14.000.000 euro inguru inbertitu baitituzte, 24.000 m2 edukiko duen eraikuntza berrian. Bosgarrenik, lekua gutxienekoa izan arren, Liburutegi Sistemaren buru izango den erakunde honetarako lekurik aproposena Gasteiz dela uste dut; alde batetik, Gasteiz Euskadiko hiriburu administratiboa delako eta, bestetik, Gasteizen egoteak ahalbidetuko duelako Euskadiko biblioteken sareko irizpide estrategikoak, politikoak eta teknikoak gauzatzea.

Consulta popular el 31 de enero sobre la LINEA DE ALTA TENSION. Los organizadores dan por seguro que por lo menos se celebrará esta consulta en 18 localidades, ya lo han aprobado los plenos de los pueblos de Aberin, Aguilar, Aras, Armañanzas, Arroniz, Azuelo, Berbinzana, Bargota, Cabredo, Desojo, Dicastillo, El Busto, Espronceda, Lerin, La Población, Larraga, Marañón, Sesma, Torralba, Viana.

Asimismo en el mes de noviembre se llevó a cabo una manifestación en contra de la línea de alta tensión en LIZARRA (ESTELLA), en la que tomaron parte unas 1.200 personas.

Gerardo