Ok

By continuing your visit to this site, you accept the use of cookies. These ensure the smooth running of our services. Learn more.

26/05/2022

erratz-egilea, Jose Maria Zudaire

NAZARREKO ERRATZ-EGILEA

Nazarreko erratz-egilea laster bihurtu zen Berrotzakoa eta bukatu zen NAFARROAKO ERRATZ-EGILEA izanda.

Gaur ezagutuko dugu Nafarroako azkenetariko erratz-egilearen historia, ez bazen azkenekoa izan.

Erratza, urte haietan lanabes oso erabilgarria zen eta etxe guztietan asko eta asko zeuden. Kaleak porlanik gabekoak zirenez, garbitzeko era bakarra txillarrezko lanabes gogor eta iraunkor hauek erabiltzea zen. Garia jotzeko garaian, erratza larrainetan gehien erabiltzen zen lanabesa zen, alde batetik larrainean barreiatutako aleak jasotzeko eta beste aldetik lastoa bazter batean metatzeko.

Halaber, zaldiek tira egiten zuten trailuarekin garia jotzea egiten zenean , eta eultzia sardez jaso eta haizetara jaiki behar zenean, erratza ezinbesteko lanabesa zen aleen eta lasto zati zakar handien artean (haizeak eramaten ez zituenak) bereizteko, erratza ale meta gainetik behin eta berriro pasatzen, ale meta distiratsua eta urrea izango balitz bezala uzten, lasto zakarrik gabe, alegia.

Zer esanik ez, kaleak, kortak, ikuilak garbi garbi uzteko, txillarrezko erratzak baino ez geneuzkan.

Modesta Carlos Asartan jaio zen, Jose Maria Zudairekin ezkondu zen, Nazarreko erratz-egilearekin

Berrotzako erratz-egileari buruz badago bideo bat Tradiciones y Costumbres en Tierra Estella bilduman. Bideo horretan ez da agertzen Jose Maria Zudaire, ziuraski egin zutenerako Jose Maria hila baitzegoen; baina agertzen dena eta azalpen zehatzak ematen dituena bere semea da, Fidel Zudaire, aitaren jarraitzailea eta erratz-egilea izan zena. Bideo horretan azaltzen digu nola eta noiz egiten zituzten erratzak. Asartan ere Andres Pierola aditua zen erratz-txilarrak egiten.

Jose Maria astotxo batekin goizero igotzen zen mendira txilar egokiaren bila, soilik urtarrilean, otsailean, martxoan, apirilean, irailean, urrian, azaroan eta abenduan. Soilik hilabete horietan moztu zezakeen txilarra. Gaiontzeko hilabeteetan hartutako txilarra ez zen egokia, eta ez zuen balio erratzak egiteko, horretaz gain udako hilabeteetan Jose Maria lanpetuta zebilen herrian nekazari-lanekin.

Oso ondo ezagutzen zuen non aurkitu eta non jaso txilar aproposena, eguzkiak joko ez zuen lekuetan eta nahiko heze eta ilunpean zeuden basoko lekuetan ezkututa, zoritzarrez herritik urrun samar.

Jose Maria eta Modesta, oso gazte ezkondu ziren, eta ohitura zen moduan garai hartan hasi ziren seme-alabak ekartzen, gutxienez 10 seme-alaba eduki zituzten. Laguntza guztiak gutxi ziren familia aurrera ateratzeko; hori dela eta, Jose Maria egunero hartzen zuen bere astotxoa eta igotzen zen mendira, goiz osoa irauten zuen txilar adarrak jasotzen, ondo lotuta astotxoaren artoletan jartzen zituen, itzulia egiteko, orohar bazkaltzeko ordurako etxean zegoen, nahiz eta ez izan arraroa arratsalde batzuetan ere mendian geratzea ilundu arte.

 

esc7_n.jpg

Txilar multzoak etxean lehortu behar ziren, erratza era hartzeko harlauza batzuk jartzen ziren haien gainean. Erratza bat egiteko hiru txilar multzo hartzen zituen, multzo bakoitza lotzen zen sastraka gazteen azalekin, gero lotzen ziren hiru multzoak batean eta horrela geneukan erratz tinko bat egina, aizkora batekin orrazten zituen muturrak eta hornitzen ziren makal-kirten banarekin.

Erratza egina zegoenean hartzen zuen parte Modestak, erratzak egin ondoren saltzeko. Hartzen zituen hogei bat erratz jartzen zituen astotxoaren gainean eta abiatzen zen Los Arcos, Viana, Sesma edo Lerinera, egunaren arabera, arratsaldean bueltatzeko diru kopuru pittin batekin eta hurrengo egunean berriro bueltatzeko.

Ostegunero Estellesa izeneko autobusa herrira ailegatzen zen, Modestak hartzen zituen 25 erratz eta Lizarrako azokara eramaten zituen, ostegunero, orohar ordubietako autobuserako bueltan zegoen herrian, noizean behin arratsalde arte gertatu behar zen. Txilar-erratza hauek oso irteera erraza zeukaten, Jose Maria Zudaire eta Modesta Carlos Nafarroako azkenetariko erratz-egile eta saltzaile izan zirelako.

Saltzea beti Modestari tokatu zitzaion, beti beltzez jantzita, emakume indatsua izan zena herriz herri tokatu zitzaion ibiltzea, beti pozik eta alai.

24/05/2022

Boletín de Latorrien de Ane (Mues)

Boletín N. 4 (Mayo) de Latorrien de Ane (Mues).
El Certamen trata sobre el AGUA. he aquí un fragmento de lo que será el prólogo de la publicación con los trabajos de los participantes.
--- Nuestro otro agradecimiento es para el escritor Gerardo Luzuriaga... Sus letras son una evocación al Valle de la Berrueza, del que es un acérrimo defensor y como lo prometido es deuda estrenamos en exclusiva parte de la magia con la que Gerardo escribe: "Berrotza todavía hoy derrocha humedad y frescura, valle con manantiales, ríos y riachuelos. Aunque no tantos como ayer, pero más abundantes y caudalosos que mañana.
Manantiales, fuentes, fuentillas, pozos, charcas, balsas y hasta lagunas, antaño, hasta hace cuatro décadas, esplendorosas y numerosas, hoy secas a punto de desaparecer.
En el recuerdo quedan aquellas fuentillas que manaban en cualquier ribazo de las piezas de cultivo, que saciaban la sed de los segadores en los inacabables días de verano. Riachuelos donde crecían brezos, colas de caballo, y vivían cangrejos y hasta ratas de agua, complementos alimenticios de las familias más humildes.
El río Odrón nace en la vertiente meridional de la Sierra de Codés, atraviesa las tierras y pueblos del Valle de La Berrueza: Otiñano, Nazar, Mirafuentes, Ubago, Cábrega, Mendaza, Sorlada, Mués, Los Arcos..."
(Eskerrik asko).

23/05/2022

Hermanamiento

jara 6_n.jpg

18/05/2022

ARCHIVO-1

Ya llevamos dos días visitando el Archivo General de Navarra. Sin ninguna pretensión en principio. Lo único que nos interesa es lo referente a LA VILLA DE NAZAR. Pero ya el primer día ya me llevé una pequeña decepción. Veo un pleito que me habría encantado consultar. Pero detrás de la referencia ponía FALTA, con lo que nos quedamos con las ganas.
 
Es este: Año de 1770 la Villa de Nazar contra Lázaro Garriz, sobre la fabricación de un reloj para la iglesia. PLeito de 60 folios. Qué pena! Ha desaparecido.
 
Pero con esto saco la conclusión que ya lo sabía, la Iglesia y lo referente a la iglesia pertenecía al pueblo, a la villa. Pero tranquilos no es este nuestro objetivo, ni mucho menos... ES MÁS POR AHORA NO SABEMOS NI TENEMOS IDEA DE LO QUE BUSCAMOS Y DONDE LLEGAREMOS O ACABAREMOS... La vida de jubilado es así, y por ahora solamente lo empleamos para pasearnos de vez en cuando por Iruña. La atención de los funcionarios del Archivo General de Navarra, de diez y además en euskera.
 

12/05/2022

San Isidro

Este año en Nazar San Isidro se celebra por todo lo alto. Ahí os dejo el programa.
 
Hona hemen Isidro Deunaren ospakizunak.
IMG-20220508-WA0006.jpg