Berrotza / Berrueza

www.nazar1.blogspot.com

Euskal edo eusko  hitza hiztegietan begiratuz gero, hau edo antzerako zerbait aurkituko dugu: “Euskara izenak hitz elkarketan har dezakeen era”. Euskal idazleak, euskal liburuak, euskal liburutegiak, euskal gaiak... hots, euskararekin harreman daukaten hitzak dira.
 
Hortaz, euskal eta eusko terminoak Euskadin zein Nafarroan zein Iparraldean erabil daitezke; bada euskara Nafarroakoa, Euskadikoa eta Iparraldekoa baita.
 
Azkenaldi honetan, aitzitik, hizkuntza administratiboan eta batik bat, erakundeen izen ofizialetan euskal/eusko hitza gehienetan Euskadirako soilik gelditu da. Ez naiz luzatuko gehiegi honekin, adibide ugari baitira: Euskal Autonomia Erkidegoa, Eusko Jaurlaritza, Eusko Legebiltzarra, Lanbide Heziketako Euskal Kontseilua, Euskal Estatistika Ereakundea, Euskal Herriko Unibertsitatea, Kulturaren  Euskal Behatokia, Popular Vasco-Euskal Legebiltzar Taldea,  Popularra, Nekazaritza Ekologikoaren Euskal Kontseilua, Kultura Euskal Kontseilua, Kirolaren Euskal Kontseilua, Euskal Kultura Ondarearen Zerrenda Nagusia... Ezbairik gabe,  Nafarroako zein Iparraldeko zein Euskadiko erakunde publikoak izan zitekeen. Baina ez dago zalantzarik Euskadiko erakunde publikoak direla. Areago, hizkuntza administratiboan euskal/eusko terminoa ikusi bezain laster hitz horrek Euskadi esparrura esfortzurik egin gabe eramaten baikaitu. 
 
Zalantzatan ez gaude, hastapenetan euskal/eusko hitzaren erabilera Euskadirako soilik izanda ere,  batzuek  asmo onez egin zutela, denboraren poderioz Nafarroa, Iparralde eta Euskadi lurralde bat baino ez zela izango pentsatzen omen zutelako. Inozoak. Inondik ere,  garai horretan ere,  bazeuden hitz berezi hauek amu gisa erabili zituztenak. Ez da beharrezkoa gogoratzea zer garai gogorrak ziren eta zaila izango litzateke Euskadiko Unibertsitatea izendatzea adibidez, aurretik jakinda soilik Arabakoa, Gipuzkoakoa eta Biakaikoa izango zela;  askoz lasaiago eta errazago baitzen Euskal Herriko Unibertsitatea izendatzea, nahiz eta Euskadirako soilik izango zela jakin.
 
Baina akatsak ahaztu, baikor izan gaitezen, eta iragana alde batera utzita, joan gaitezen egungo egoerari heltzeko. Orain, pil-pilean  Euskadiko Liburutegi Nazionala, Euskal Liburutegi Nazionala, Euskal Herriko Liburutegi Nazionala, edo delakoa dago. Gutxienekoa izena da. Ea asmatzen dugun/duten mamian, izenean, funtzioetan eta batez ere lurraldetasunean. Ea Euskal Herri osorako erakunde kulturala sortzeko gai garen.  Eta ea egun iraganeko okerrak zuzen  bihurtzen dugun.   Triste baita, Sustapen Olinpikorako Euskal Batzordea irakurtzea eta ez jartzea zalantzan zein lurraldetako batzordea izango den. Euskal izanda, berdin izango litzatekeelako Nafarroakoa, Euskadikoa edo Iparraldekoa. Eta inork eta inoiz ez pentsatzea Euskal Herri osoko Olinpikorako Batzordea izango dela.
 
Antzerako zerbait gertatuko litzaiguke hamaika erakunderekin: Kirol Medikuntzaren Euskal Zentroa, Gazteriaren Euskal Behatokia, Soin Hezkuntzako Euskal Erakundea...
 
Euskal hitza “baskongadarako” erabiltzea zilegi bada ere, bada aipatutako erakunde guztiak euskal/eusko hitza barruan edukita Euskadiri ere badagokio, azkenaldi honetan erabiltzen den bezala euskal/eusko hitza Nafarroaren eta Iparraldearen kontra jartzea da. Eta erabileraren erabileraz Euskal Herrian horrela bada, zer esanik ez Euskal Herritik at.
 
Gutxitan ikusten da, berriz, Nafarroako edo iparraldeko erakundeetarako euskal hitza erabiltzea, nahiz eta euskal/eusko terminoa berdin erabil daiteke edozein euskal lurraldetan. Halaber,  eskertzekoak bezain salbuespenak dira hiru lurraldeetarako erabiltzen denean, hala nola Euskal Idazleen Elkartea (EIE), Euskal Itzultzaile, Zuzentzaile eta Interpretarien Elkartea (EIZIE), Eusko Ikaskuntza, Euskaltzaindia, Eusko-folklore...
 Ebaristo Etxeberria Lakalle
 

En este blog muchas veces han aparecido los nombres  de nuestros pueblos escritos de diferentes maneras. Yo mismo los he usado como me han venido en gana. Y por lo menos en mi caso así los seguiré usando, a pesar de que oficialmente los nombres de nuestros pueblos son los que abajo copio.

 

En esto también una cosa es lo oficial, es decir lo que reglamentan la Academia de la Lengua Española y la Academia de la Lengua Vasca, EUSKALTZAINDIA y otra distinta es lo que nos apetece a los ciudadanos usar. Aunque entendedme bien, es interesante y cada día más necesario conocer las reglas oficiales, aunque luego usemos lo que nos venga en gana. 

 

Pero para que se me entienda un poquillo, intentaré decir lo anterior con unos ejemplillos, y eso que hoy no tengo todo el tiempo que quisiera, pues al lado tengo a los moscones de mis hij@s, que quieren conectarse  para hablar con sus amig@s. Bueno pues en Nazar decimos tranquilamente el Gerardo, el Alfredo, el José Miguel, la Bego, la Encar, la Valen... aunque ya sabemos que las Academias recientemente citadas nos tratarían de maltratadores del lenguaje. Así mismo diríamos tranquilamente voy a por un  brazao de estillas... y así seguiría con un montón de ejemplos unos mejores y otros “mucho piores”.

 

Por lo tanto aunque Mirafuentes oficialmente es Mirafuentes, si algunos queremos referirnos a este precioso pueblo como Iturriaga, así lo hemos hecho en alguna ocasión y lo seguiremos haciendo.

 Llegado a este punto, creo que será interesante enunciar cual es el nombre de nuestros pueblos en euskara, y ya de paso enumero los gentilicios de los pueblos en euskera, que en algunos de los casos son mucho más pronunciables y suenan mejor que en castellano. Ya que alguién sabe como se llaman los de Asarta, los de Piedramillera, los de Mirafuentes,  los de Mendaza...? No me extraña que a algunos pueblos les hayan puesto motes... ya que sin duda son mucho más fáciles de pronunciar.
 
Mendaza, mendazarra
Mirafuentes, mirafuentestarra (no recomendable, Iturriaga)
Mues, Muestarra
Nazar, Nazartarra
Piedramillera, Piedramillerarra (no recomendable, Milarri)
Sorlada, Sorladarra (no recomendable, Suruslada)
Zuñiga, Zuñigarra
Acedo
Asarta
Ubago

Azuelo, azueloarra

 Berrotza

            Euskaltzaindiak dixit.

                         Joarkide

No no voy a hablar de la posible gripe que pueden encontrar los cazadores consecuencia de las bajas temperaturas, la lluvia, las ventiscas y el frio. Por una vez, sin que sirva de precedente, voy a ponerme un poquitín serio.

Conocida es la afición por la caza en estas tierras navarras. Cada cual que pase los días como mejor los disfrute. Pero si que deberían ser uno de los sectores algo preocupados por el tema. 
Las noticias aunque preocupantes no son alarmantes. Nos dicen los que parecen que saben sobre el caso. –Yo, dicho de paso no tengo ni la menor idea de lo que puede suponer esta amenaza para la humanidad, pero lo que si os puedo decir, que me encuentro en un lugar privilegidado para contaros lo que vaya ocurriendo... La gripe aviar ha llegado a Grecia, Bulgaria, Italia.... En la Comunidad Autónoma Vasca se han hecho test al 70% de las aves estabuladas y no se ha dado ningún caso.
 
Las autoridades siguen insistiendo en que no existe peligro alguno de contagio para las personas.  Aunque como no dicen que tipo de autoridades, si autoridades científicas, políticas... A muchos no nos sirve de mucho consuelo lo que nos comentan. 
 
Lo que si está claro es que se están encontrando aves migratorias muertas, afectadas por el virus más mortal. Aunque en medios oficiales se sigue diciendo que no existe riesgo de transmisión a los humanos.
¿Si las aves migratorias pueden ser transmisoras, -que esto ya está comprobado- que hacen los patos de una población cercana a la nuestra sueltos?

Calma si, pero primero precaución. ¿NO?

Katagorria (o urtxintza, que dicho de paso en castellano quiere decir ardilla, un día de estos trataré sobre las paniquesillas y los gardachos)

VISITAD la página www.nazar1.blogspot.com merece la pena.

Seguramente algún asiduo al blog de la Berrueza, se habrá asustado al ver dos mensajes seguidos en nuestra lingua navarrorum. Espero que no se vuelva a repetir.
Por ello voy a filosofar un poquitín.
El nombre de Joar que es de niño o de niña?
A mi, sea por lo que sea, oigo Joar y me imagino una mujer. Pero seguro que hay Joar hombres y Joar mujeres. Aunque parezca mentira no conozco a nadie que se llame Joar, aunque lo he visto escrito  en varios lugares y de distinta forma: Joar, Ioar.
En el foro del Diario de Noticias, de la merindad de Estella (Lizarra) Joar escribe y escribe, a menudo leo sus mensajes, me encantan sus mensajes, y no es por nada pero espero que sea chica. En un artículo de Berria Joxemari Urrestarazu (de Ataún) decía que su hijo se llamaba Joar y reclamaba este nombre para los chicos. ¡Ahi queda esto! Yo, aunque para mi al oir el nombre Joar se me representa una chica joven y guapa, no tengo ni idea, -y mira que es raro- pero me da igual que se use para las chicas, como para los chicos. !Qué le vamos a hacer! En esto no tengo opinión.
En algún sitio he oído que Joar y Kodes es el mismo nombre. En eso si que estoy seguro, y no tiene nada que ver uno con otro. Aunque el Santuario de Codés, y la cima de Joar están cercanas son dos nombres completamente diferentes, que no tienen nada que ver uno con  el otro. Y con el nombre de Codés si que conozco infinidad de chicas, casi todas mujeres ya, entre una de ellas mi hermana. No sé que opinarán las que se llaman Codés, pero a mí me parece un nombre precioso... y muy nuestro, a pesar de ser más ateo que los bueyes que teníamos en casa...
Gora Joar eta gora Kodes.

Joarkide

 
Euskaldunek nola erabiltzen ditugun hitz garrantzitsu batzuk aspalditik harrituta naute. Euskal, eusko, Euskadi, legebiltzarra, jaurlaritza, lehendakaria, besteak beste.
 
Aurrera joan aurretik, hizkuntzen berpizkundearen hastapenak ez direla batere errazak azpimarratu nahi dut. Euskararen kasua ez da salbuespenik izan. Ugari izan dira euskara  hizkuntzaren etsaiek jarritako oztopoak. Izan ere, euskararen gaur egungo egoera etsai hauen azpijokoen eta mesprezuen ondorioa da. Baina historian zehar, eta batez ere azkenaldi honetan, euskararen aldeko erakundeek hartutako ekimen okerren erabakiak ez dira gaueko ahuntzaren eztulen modukoak.
 
Kanpoko arazo hauek mingarriak izanda ere, barrukoei erreparatu beharko diegu. Alde batetik oker horiek bideratzeko gure esku daudelako, eta bigarrenik nazio kontzentzia pizteko hitz horien erabilera komunean ezinbestekoa izango delako.
 
Dena den, inork ez dezala aurki lerro hauetan kritikarik txikiena ere orain arte euskararekin harremanak eduki dutenentzat. Kontrakoa. Aurretik doa nire errekonozimendua.  Beraz, lagungarrian izango delakoan  egingo dut hausnarketa hau.
 
Ezagunak dira Euskal Herrian gaur egungo jasotzen ditugun muga administratiboak, muga geografikoak, eta muga juridikoak. Harik eta muga hauek hiru administrazioak bereizten dituzte arte. Halaber, aurrekoa bezain ezaguna da, hiru lurralde administratibo desberdin hauetan euskara dela ezaugarritariko komun bat.
 
Baina, ezagutzen ez ditugun arrazoi batzuengatik, aipatutako muga administratiboak, juridikoak eta geografikoak hizkuntzan eragin handia eduki du.  Leku gehienetan ohi den bezala, gure herrian ere normalena izan beharko litzateke asmatutako termino berriak lurralde osorako termino berak izatea,  eta ez bereiztea lurralde batekoak eta bestekoak. Konzeptu bera adierazteko Nafarroan era batean esaten da, Euskadin beste era batean, eta baliteke Iparraldean beste era batean izatea. Esate baterako  jaurlaritza / gobierno, legebiltzarra / parlamento, lehendakari / presidente... Bitxia da gero! Euskal Herria biztanlez eta lurraldez hain herri txikia izanda, euskarak ere Euskal Herria osatzen dituzten lurraldeak lotu beharrean bereizten du. 
 
Antzerako hitzak bikoizteak zalantzarik gabe hizkuntzak aberasten ditu, esango luke baikor batek. Eta horrela da, sinonimoak ez dute egiten trabarik, baina hitz multzo bat lurralde konkretu baterako izatea, eta bestea besterako, susmoa daukat ea bi lurraldeak bereizta baino egiten ez dutenik. Normalena izango litztateke aipatutako terminoak, euskarazkoak direnez Nafarroan zein Iparraldean zein Euskadin berdin erabil ahal izatea.
 
Bestela horrela jarraituz gero, hiru hizkuntza administratibo desberdin edukiko dugu lurralde txiki honetan.
 
Gerardo Luzuriaga